VCIC - Nơi khởi nghiệp sáng tạo ứng phó với biến đổi khí hậu tại Việt Nam

Biến đổi khí hậu (BĐKH) ngày càng thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế, trong đó có Việt Nam. Đồng hành với Việt Nam trong công cuộc ứng phó với BĐKH, cộng đồng quốc tế đã có những hỗ trợ thiết thực thông qua các chương trình, dự án hỗ trợ kỹ thuật và tài trợ đầu tư để tăng cường thể chế chính sách, nâng cao năng lực, đầu tư hạ tầng. Trung tâm đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH Việt Nam (VCIC) là một phần của Chương trình đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH do Ngân hàng thế giới (WB) tài trợ với mục tiêu thiết lập mạng lưới kết nối 7 trung tâm đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH trên toàn thế giới. Với mục tiêu hỗ trợ của mình, VCIC đã tạo ra cơ hội, thể hiện tiềm năng của các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực sáng tạo ứng phó với BĐKH.

VCIC - nơi góp phần tạo ra nền tảng dịch vụ ươm tạo và hỗ trợ trong lĩnh vực BĐKH

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) dự báo thiệt hại hàng năm do BĐKH có thể lên đến 1,5-4,8% kinh tế toàn cầu vào cuối thế kỷ này. Việt Nam là 1 trong 5 nước chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ BĐKH và Đồng bằng sông Cửu Long dễ bị tổn thương trước hiện tượng nước biển dâng. Các nhà khoa học đã dự báo, nếu mực nước biển dâng 1 m thì hơn 20% diện tích TP Hồ Chí Minh sẽ bị lụt, 10-12% dân số Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp và cả nước sẽ thiệt hại khoảng 10% GDP.

BĐKH ngày càng thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế, trong đó có Việt Nam. Thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã và đang triển khai nhiều chính sách và chương trình hành động nhằm tăng cường năng lực quốc gia thích ứng và ứng phó hiệu quả với BĐKH, giảm thiểu phát thải khí nhà kính; nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các ngành kinh tế. Chính phủ coi công nghệ sạch là chìa khóa để giảm phát thải khí nhà kính 8-10% trong giai đoạn 2010-2020 và tiếp tục giảm 1,5-2% cho đến năm 2050.

Đồng hành với Việt Nam trong công cuộc ứng phó với BĐKH, cộng đồng quốc tế đã có những hỗ trợ thiết thực thông qua các chương trình, dự án hỗ trợ kỹ thuật và tài trợ đầu tư để tăng cường thể chế chính sách, nâng cao năng lực, đầu tư hạ tầng. Năm 2015, thông qua tài trợ không hoàn lại của WB từ nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của Bộ Phát triển quốc tế Vương quốc Anh (DFID) và Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã hoàn thiện và trình Chính phủ phê duyệt dự án hỗ trợ kỹ thuật "Trung tâm Đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH Việt Nam (VCIC)". VCIC là một phần của Chương trình đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH của WB với mục tiêu thiết lập mạng lưới kết nối 7 trung tâm đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH trên toàn thế giới.

VCIC ra đời với kỳ vọng sẽ tạo ra một nền tảng dịch vụ ươm tạo và hỗ trợ khởi nghiệp: hỗ trợ tài chính; đào tạo và tư vấn thiết kế ý tưởng công nghệ; xác lập mô hình kinh doanh, thương mại hóa sản phẩm; cung cấp chuyên gia công nghệ, hỗ trợ tiếp cận các phòng thí nghiệm để kiểm định, hiệu chuẩn công nghệ. Mục tiêu của VCIC là trong vòng 3 năm đầu hoạt động sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp công nghệ sạch và giúp hơn 1.700 hộ dân tiếp cận với các sản phẩm và dịch vụ khí hậu thông minh mới và cải tiến. Các lĩnh vực ưu tiên của VCIC là: hiệu quả sử dụng năng lượng, nông nghiệp bền vững, công nghệ vận tải, quản lý và lọc nước, công nghệ năng lượng tái tạo, nhiên liệu sinh học và sinh khối, các hình thức kinh doanh công nghệ khí hậu khác.

Khơi dậy tiềm năng của các doanh nghiệp

Trong thời gian vừa qua, VCIC đã triển khai những hoạt động ban đầu để tìm kiếm, lựa chọn và hỗ trợ ươm tạo các ý tưởng sáng tạo công nghệ ứng phó với BĐKH thông qua tổ chức cuộc thi chứng minh ý tưởng. Trải qua quá trình lựa chọn, đánh giá đối với hơn 300 ý tưởng/dự án đăng ký tham gia, Bộ KH&CN kết hợp với các chuyên gia độc lập của WB đã lựa chọn ra 19 doanh nghiệp có ý tưởng xuất sắc, chứng minh được tác động tích cực của công nghệ đối với tăng trưởng xanh và xây dựng nền kinh tế cacbon thấp ở Việt Nam để nhận được tài trợ trong đợt đầu.

Mới đây, 19 doanh nghiệp có các ý tưởng/dự án đã được VCIC phối hợp với các tổ chức có liên quan trao giải “Khởi nghiệp sáng tạo ứng phó với biến đổi khí hậu Việt Nam”. Các ý tưởng/dự án này sẽ chính thức được VCIC hỗ trợ về tài chính, đào tạo, thiết kế mô hình kinh doanh, cung cấp chuyên gia công nghệ… Cuộc thi đã thu hút được nhiều doanh nghiệp với các dự án đã được triển khai và trên thực tế đã chứng minh được hiệu quả trong tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải CO₂ như: Hệ thống chiếu sáng tiết kiệm năng lượng dẫn dụ cá sử dụng đèn LED (có thể tiết kiệm được 80% điện năng của tàu cá, qua đó tiết kiệm được hơn 60% lượng dầu diesel sử dụng cho ánh sáng của mỗi tàu, giảm phát thải 60 tấn CO₂/tàu/năm, nâng cao thu nhập của thuyền viên lên tới hơn 30 triệu đồng/người/năm); Mô hình sản xuất nguyên liệu đốt từ vỏ trấu và mùn cưa ép (tiết kiệm hơn than đá 15-20%, tiết kiệm hơn củi cành 10-15%, giảm phát thải CO₂…); Tận dụng nước thải sau chưng cất cồn (NTSCCC) để sản xuất chế phẩm sinh học phục vụ nông nghiệp (sản phẩm phụ của quá trình sản xuất cồn được tách ra thành 2 phần rắn và lỏng, phần rắn có giá trị dinh dưỡng cao hơn hạt ngô 10%, hàm lượng protein thô khoảng 30%, chất béo 10%); Dây chuyền máy đúc gạch không nung (tận dụng được phế phẩm của quá trình khai thác đá xây dựng, thay thế dần các lò gạch nung thủ công gây ô nhiễm môi trường)…

Bên cạnh đó, nhiều dự án sẽ được VCIC hỗ trợ để hoàn thiện ý tưởng và thương mại hóa sản phẩm: Phát triển giải pháp đi chung xe dựa trên nền tảng trực tuyến và di động giúp người tham gia giao thông tiết kiệm chi phí, giảm số lượng xe lưu hành trên đường, bảo vệ môi trường; Hoàn thiện công nghệ sản xuất và thương mại hóa chế phẩm EMIC; Bếp sạch 3G Solar Serve tương lai mới cho người sử dụng bếp; Thương mại hóa bếp ga sinh khối cho người thu nhập thấp; Rau củ quả tươi, ngon, an toàn sản xuất trên quy trình đạt tiêu chuẩn quốc tế…

Có thể nói, với 300 ý tưởng/dự án tham gia tuyển chọn để được VCIC hỗ trợ cho thấy các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đã và đang quan tâm đến những vấn đề ứng phó với BĐKH thông qua đổi mới sáng tạo. Sự hỗ trợ của VCIC cho đổi mới sáng tạo ứng phó với BĐKH là một cơ hội lớn, thể hiện tiềm năng của các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ ứng phó với BĐKH. Các doanh nghiệp này hiểu được những khó khăn, thách thức cũng như tiềm lực của địa phương mình, từ đó đưa ra những ý tưởng, giải pháp sáng tạo trong công cuộc ứng phó với BĐKH, góp phần cải thiện kinh tế của địa phương, tạo thêm công ăn việc làm.

Theo KH&CN Việt Nam