Nghiên cứu xây dựng quy trình nhân giống cây Hoàng tinh hoa đỏ (Polygonatum kingianum Coll et Hemsl) bằng phương pháp nuôi cấy mô

Hoàng tinh hoa đỏ (Polygonatum kingianum Coll. et Hemsl.), còn được gọi là Hoàng tinh vòng, củ cơm nếp, thuộc họ Mạch môn - Convallariaceae. Thục hoàng là dạng chế biến của thân rễ (củ). Hoàng tinh hoa đỏ có tác dụng sinh tân, ích huyết, làm hạ đường huyết, làm săn da và làm dịu viêm, là vị thuốc được ghi đầu tiên trong Danh y biệt lục với nhiều công năng và tác dụng chữa bệnh rất hay và hữu ích, có mặt trong các bài thuốc quý chữa bệnh thiếu máu, đái tháo đường, huyết áp thấp và được dùng như một loại thuốc bổ, thuốc sinh tinh.

Hoàng tinh hoa đỏ vốn không phải là loài hiếm trong tự nhiên, nhưng ở Việt Nam và một số nước lân cận như Lào và Trung Quốc từ những năm 1970 cho đến nay, do bị khai thác liên tục trong nhiều năm, cộng với diện tích rừng bị thu hẹp làm mất môi trường sống, đã làm cho loài cây thuốc này bị giảm sút nghiêm trọng. Hoàng tinh hoa đỏ đã nằm trong sách Đỏ Việt Nam từ năm 2007 thuộc nhóm EN A1c,d. Cây liên tục nằm trong các danh mục thực vật/cây thuốc như Danh lục đỏ cây thuốc Việt Nam (2019), Danh mục II.A của Nghị định số 84/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung cho Nghị định 06/2019/NĐ-CP) về danh mục động, thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm, bị hạn chế khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại và nghiên cứu nhân giống vô tính.

Hoàng tinh hoa đỏ bằng củ đã được thực hiện, song không hiệu quả do hệ số nhân giống thấp (1 lần). Nhân giống in vitro hay vi nhân giống được xem là một trong những kỹ thuật hữu hiệu để nhân nhanh các giống cây trồng như cây ăn quả, cây lương thực, cây công nghiệp, cây hoa, cây cảnh, cây thuốc quý hiếm có giá trị cao. Khác với các phương pháp nhân giống vô tính truyền thống (giâm, chiết, ghép), phương pháp nhân giống in vitro có thể tạo ra một số lượng cây giống lớn trong thời gian ngắn. Đồng thời, cây giống tạo ra đồng đều về phẩm chất và giữ được các đặc tính quý của cây mẹ ban đầu với hệ số nhân giống cao. Việc xác định các thành phần môi trường và các điều kiện nuôi cấy để đạt hệ số nhân cao, cây con in vitro hoàn chỉnh có sức sống khỏe, chống chọi tốt được với điều kiện tự nhiên là những yêu cầu bắt buộc của việc nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô.

Xuất phát từ những lý do như trên, ThS. Vũ Hoài Sâm và các cộng sự tại Viện Dược Liệu đã tiến hành nghiên cứu: “Xây dựng quy trình nhân giống cây Hoàng tinh hoa đỏ (Polygonatum kingianum Coll. et Hemsl.) bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào”.

Đề tài đóng góp lớn cho lĩnh vực KH & CN liên quan nhân giống cây dược liệu bằng phương pháp nuôi cấy mô. Đặc biệt đối với cây Hoàng tinh hoa đỏ là cây thuốc quý hiếm, vốn được thu hái tự nhiên, hiện nay đang bị đe dọa tuyệt chủng, các nghiên cứu về tiêu chuẩn cây mẹ, phương pháp nhân giống hiệu quả hầu như chưa được công bố ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu sẽ chọn được giống dược liệu tốt, quy trình sản xuất giống hiệu quả sẽ đóng góp không nhỏ cho nền KH & CN trong nước và trong khu vực. Năng suất, chất lượng của các giống có thể được công bố, làm cơ sở cho các công ty sản xuất dược liệu sạch phục vụ nhu cầu nguyên liệu làm thuốc trong nước, tiến tới xuất khẩu ra nước ngoài.

Kết quả đề tài cung cấp về giống, quy trình nhân giống loài cây dược liệu quý hiếm, có khả năng chữa bệnh cao trong y học cổ truyền và có giá trị kinh tế cao, góp phần chủ động nguồn giống trong sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng dược liệu và hiệu quả kinh tế cho người dân.

Việc chủ động sản xuất dược liệu loài cây thuốc thuộc đề tài này góp phần bảo tồn in situ do hạn chế được sự khai thác tận diệt từ tự nhiên, giúp đảm bảo số lượng và chất lượng dược liệu, góp phần bình ổn giá thuốc, thực hiện đúng chủ trương, đường lối chính sách của nhà nước về y học cổ truyền. Đồng thời, góp phần tăng thêm đối tượng đưa trồng trọt, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người lao động, góp phần ổn định xã hội.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 23415/2024) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

Vista.gov.vn