Nghiên cứu giải pháp khoa học công nghệ thủy lợi nông lâm kết hợp nhằm cải tạo và khai thác đất cát ven biển phục vụ sản xuất nông nghiệp bền vững

Ba tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình và Quảng Trị sở hữu diện tích đất cát ven biển lớn trên cả nước, phân bố rải rác tại các huyện ven biển. Hiện tại, hàng chục ngàn hecta đất cát tại đây vẫn còn đang hoang hóa, mở ra dư địa lớn cho phát triển nông nghiệp và các mục đích sử dụng đất khác.

Thực tiễn sản xuất nông nghiệp tại các vùng đất cát trong những năm qua đã chứng minh hiệu quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi kết hợp với việc đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. Nhiều vùng trước đây trồng lúa, khoai lang kém hiệu quả đã được nông dân chuyển sang trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao hơn như lạc, ớt, đậu xanh, dưa, cây gia vị và các loại rau màu. Các mô hình sản xuất nông nghiệp hiệu quả và bền vững thường là những mô hình áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến, phù hợp và có khả năng kết nối thị trường ổn định.

Từ những tiềm năng và hạn chế đã nêu, việc nghiên cứu các giải pháp khoa học công nghệ (KHCN) về thủy lợi kết hợp với các giải pháp nông lâm nghiệp để khai thác bền vững vùng đất cát biển là vô cùng cấp thiết. Chính vì vậy, GS. TS. Trần Viết Ổn cùng các cộng sự tại Trường Đại học Thủy lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu giải pháp khoa học công nghệ thủy lợi nông lâm kết hợp nhằm cải tạo và khai thác đất cát ven biển phục vụ sản xuất nông nghiệp bền vững vùng Bắc Trung Bộ (Hà Tĩnh Quảng Bình Quảng Trị”. Việc thực hiện thành công các mục tiêu của đề tài sẽ mở ra hướng đi mới, bền vững cho nông nghiệp vùng đất cát ven biển miền Trung, góp phần nâng cao đời sống cho người dân địa phương.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, đề tài đưa ra các kết luận quan trọng như sau:

Vùng Bắc Trung Bộ, đặc biệt là ba tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình và Quảng Trị, đóng vai trò chiến lược quan trọng về nhiều mặt, đồng thời sở hữu diện tích đất cát ven biển lớn với nhiều dư địa cho phát triển nông nghiệp và các mục đích sử dụng khác. Mặc dù đất cát có những hạn chế về độ phì nhiêu và khả năng giữ nước, nhưng lại có ưu điểm là tơi xốp, dễ canh tác, dễ thoát nước và ít bị úng ngập, thuận lợi cho việc trồng rau màu, củ quả, cây dược liệu và tiềm năng phát triển cây ăn quả giá trị cao nếu được cải tạo và ứng dụng công nghệ.

Nghiên cứu đã khẳng định khả năng cải tạo đất cát biển để phát triển nông nghiệp bền vững thông qua việc sử dụng các vật liệu như than sinh học biochar, phân hữu cơ vi sinh, và đất giàu sét. Về nguồn nước, mặc dù nguồn nước ngầm tầng nông hiện là nguồn duy nhất, chiến lược chuyển nước từ bên ngoài có thể khả thi và hiệu quả về lâu dài.

Thực tiễn sản xuất cho thấy, các mô hình nông nghiệp hiệu quả và bền vững là những mô hình áp dụng biện pháp kỹ thuật tiên tiến, phù hợp và có khả năng kết nối thị trường ổn định.

Tóm lại, mặc dù đất cát có nhiều hạn chế, nhưng với địa hình bằng phẳng, diện tích hoang hóa lớn, nguồn lao động dồi dào và vị trí địa lý thuận lợi cho tiêu thụ sản phẩm, nếu các vấn đề về tưới tiêu, cải tạo độ phì đất, xây dựng mô hình hiệu quả, và ổn định thị trường được giải quyết, đất cát sẽ có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế nông nghiệp.

Từ các kết quả nghiên cứu thu được, Đề tài đã đưa ra nhiều giải pháp khoa học công nghệ cụ thể để khắc phục các tồn tại của vùng đất cát biển. Cụ thể:

- Cải tạo đất: Sử dụng đất giàu sét (tối thiểu 10%) và phân hữu cơ (tối thiểu 0,5%) đã cho thấy năng suất cây trồng tăng đáng kể và các chỉ tiêu lý hóa của đất được cải thiện rõ rệt.

- Nguồn nước: Nghiên cứu chỉ ra sự thiếu nước trầm trọng nếu chỉ dựa vào nước ngầm và đề xuất chiến lược chuyển nước từ bên ngoài là khả thi và hiệu quả về lâu dài.

- Định hướng quy hoạch: Đề tài đã chỉ ra cơ cấu cây trồng hiệu quả và diện tích khai thác tối đa cho các tiểu vùng khi chưa có nguồn nước bổ sung.

- Mô hình trình diễn: Các chỉ tiêu lý hóa đất như CEC tăng 3,7-4 lần và sức chứa ẩm đồng ruộng tăng 1,52-1,58 lần sau cải tạo. Mô hình cây hàng năm cho hiệu quả kinh tế cao hơn phương thức canh tác hiện hành từ 14-28%. Mô hình cây lâu năm trên đất cải tạo cho thấy sự phát triển vượt trội so với đối chứng.

- Công nghệ tưới: Tưới nhỏ giọt và tưới phun mưa rất thích hợp cho vùng đất cát, đáp ứng tốt yêu cầu về lượng và vị trí nước.

- Tưới kết hợp bón phân: Công nghệ này tiết kiệm nhân lực và tăng hiệu lực bón phân, giúp giảm lượng phân bón.

- Khai thác và bảo vệ nước ngầm: Biện pháp ao thu trữ hiệu quả kép: vừa thu nước ngầm cho tưới, vừa bổ cập nước mưa cho nước ngầm.

Hiệu quả của các mô hình trong việc cải thiện kinh tế hộ gia đình và cải tạo đất là rõ ràng, với các điều kiện kỹ thuật phù hợp và sẵn có cho người dân vùng nghiên cứu, cho thấy khả năng nhân rộng mô hình có tính khả thi cao.Để quá trình triển khai các mô hình và phát triển nông nghiệp bền vững trên đất cát biển đạt hiệu quả tối ưu, cần có các  chính sách hỗ trợ vốn cho người dân và tổ chức sản xuất gắn liền với thị trường tiêu thụ ổn định cho bà con nông dân.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 21101/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Vista.gov.vn