Giải pháp phát triển đào tạo kỹ năng số cho học sinh sinh viên trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự xuất hiện của robot, trí tuệ ảo, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn… đã tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội, mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia. Phương thức sản xuất, cơ cấu việc làm thay đổi, tự động hóa và robot thay thế con người trong hầu hết các lĩnh vực sản xuất, nhiều việc làm cũ mất đi, đồng thời cũng có nhiều việc làm mới được tạo ra (theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), đến 2025 có 85 triệu việc làm trên toàn cầu sẽ bị xóa bỏ, nhưng đồng thời có 97 triệu việc làm mới được tạo ra).

Khả năng sử dụng công nghệ số là đòi hỏi của hầu hết mọi ngành nghề và mọi vị trí việc làm Thị trường lao động có những thay đổi lớn về chất lượng lao động, cung và cầu lao động cũng như cơ cấu lao động. Nguồn nhân lực có kỹ năng là sức mạnh, đảm bảo chắc chắn cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, là năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia trong tiến trình hội nhập quốc tế. Vì thế, người lao động để có thể thích ứng được yêu cầu của công việc, không bị đào thải và trở thành thất nghiệp ngoài kỹ năng nghề nghiệp, cần được trang bị nhiều hơn những kỹ năng như: kỹ năng sáng tạo, kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm,… và đặc biệt là kỹ năng số.

Thế giới bước vào kỷ nguyên của chuyển đổi số - quá trình thay đổi gắn liền với việc ứng dụng công nghệ số vào mọi mặt đời sống xã hội của con người. Tại các nước phát triển quá trình chuyển đổi số nhằm xây dựng chính phủ số, xã hội số và nền kinh tế số đã được triển khai từ hơn 20 năm trước. Để thực hiện chuyển đổi số các quốc gia đều xây dựng một nền tảng đào tạo công dân số hay nói cho chính xác hơn, cần phải đào tạo các công dân có đầy đủ các năng lực số cần thiết để sống, làm việc và học tập một cách thịnh vượng và an toàn trong kỷ nguyên số. Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) là bộ phận có vai trò và trách nhiệm chính trong việc thực thi nhiệm vụ đào tạo các kỹ năng nghề nghiệp, kỹ năng làm việc nhóm,…, và kỹ năng số cần thiết cho tất cả mọi công dân, mọi người trong xã hội.

Đến nay, chưa có một nghiên cứu nào thực hiện đánh giá một cách toàn diện các kỹ năng số của người lao động, đặc biệt những lao động qua đào tạo của cơ sở GDNN. Hay nói cách khác, cần có các nghiên cứu về đào tạo kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong giáo dục, để người lao động sau đào tạo có các kỹ năng đáp ứng những đòi hỏi của thời đại. Có thể thấy đây còn là khoảng trống trong các nghiên cứu về đào tạo kỹ năng, góp phần nâng cao chất lượng GDNN, nâng cao chất lượng nguồn lao động qua đào tạo. Chính vì vậy, đề tài “Giải pháp phát triển đào tạo kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp” do ThS. Nguyễn Quang Hưng cùng nhóm nghiên cứu tại Viện Khoa học Giáo dục nghề nghiệp thực hiện là rất cần thiết, nhằm đưa ra các giải pháp phát triển đào tạo kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong các cơ sở GDNN, góp phần đáp ứng sự thiếu hụt kỹ năng số của lao động Việt Nam.

Trong bối cảnh CMCN 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, người lao động rất cần đến những kỹ năng số phù hợp để tận dụng quá trình chuyển đổi số (CĐS). Người dùng cần có kỹ năng và năng lực để tiết kiệm thời gian tối đa và quản lý thông tin được thu thập qua các nền tảng số. Nếu không có kỹ năng số, rủi ro lớn là mất việc làm trong tương lai. Ứng dụng công nghệ số dự kiến sẽ loại bỏ không ít lao động có kỹ năng thấp và trung bình. kỹ năng số ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập, nâng cao kiến thức và năng suất lao động. Do vậy Lực lượng lao động Việt Nam phải có năng lực, kỹ năng số theo chuẩn quốc tế, có thể ứng dụng công nghệ số một cách đầy đủ, sáng tạo trong công việc. Đề tài đã nghiên cứu các khái niệm, thuật ngữ, vấn đề như: Khái niệm Kỹ năng số; Vai trò, ý nghĩa của kỹ năng số; Phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng số trong chuyển đổi số quốc gia; Nội dung và các điều kiện cần đặt ra đối với đào tạo kỹ năng số trong giáo dục nghề nghiệp đề đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường lao động,... để làm rõ bản chất và nội hàm của kỹ năng số; đào tạo kỹ năng số trong giáo dục nghề nghiệp đề đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực kỹ năng số. Ngoài ra còn phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo kỹ năng số trong giáo dục nghề nghiệp,... Bên cạnh đó, nội dung 1 cũng nghiên cứu kinh nghiệm về kỹ năng số và đào tạo kỹ năng số ở một số nước trên thế giới để rút ra các bài học cần thiết trong việc đào tạo kỹ năng số trong giáo dục nghề nghiệp.

Đã tập trung tìm hiểu, phân tích thực trạng chính sách, pháp luật về chuyển đổi số và Chính sách, pháp luật về chuyển đổi số trong GDNN, thực trạng hệ thống giáo dục nghề nghiệp (mạng lưới cơ sở GDNN, quy mô tuyển sinh, tốt nghiệp, đội ngũ nhà giáo...) thực trạng đào tạo kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Đề tài cũng đã có những đánh giá chung về những ưu điểm, hạn chế, trong việc đào tạo kỹ năng số trong các cơ sở GDNN hiện nay.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 23259/2023) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

Vista.gov.vn