Khởi nghiệp Đông Nam Á: AI chỉ là công cụ, không phải là giải pháp cốt lõi

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại bối cảnh khởi nghiệp ở Đông Nam Á, nhưng đổi mới sáng tạo thực sự nằm ở việc giải quyết các vấn đề của con người, chứ không chỉ là gắn mác AI.

Một nông dân trồng hoa hướng dương ở Thái Lan đã sử dụng ứng dụng tích hợp AI dự báo thời tiết, giúp tăng 20% năng suất.

“Cơn sốt” AI

Chúng ta nghe thấy điều này ở khắp mọi nơi – trí tuệ nhân tạo (AI) là tương lai, là công cụ tuyệt vời, là chìa khóa để mở ra sự tăng trưởng vượt bậc. Trong bối cảnh năng động của Đông Nam Á, thông điệp này càng trở nên nổi bật. Các doanh nghiệp đang chạy đua để tích hợp AI vào kế hoạch kinh doanh, và các nhà đầu tư đang đổ xô vào bất kỳ công ty khởi nghiệp nào có yếu tố AI.

Chỉ trong vài năm, quá trình ứng dụng AI đã diễn ra với tốc độ chóng mặt. Năm 2023, “chiến lược AI” nghe như một thuật ngữ thời thượng xa lạ. Nhưng đến cuối năm 2025, nó đã trở thành cơ sở hạ tầng vô hình của tiếp thị, bán hàng, vận hành và trải nghiệm khách hàng ở hầu hết các doanh nghiệp.

Theo báo cáo “Giải phóng tiềm năng AI của Đông Nam Á” do Boston Consulting Group công bố vào tháng 4/2025, AI nói chung và AI tạo sinh nói riêng sẽ đóng góp khoảng 120 tỷ USD vào tổng sản phẩm quốc nội của khu vực Đông Nam Á vào năm 2027, đặc biệt những công nghệ này sẽ góp phần “định hình lại quy trình kinh doanh và mở ra các nguồn doanh thu mới”.

Tại sáu nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, bao gồm Singapore, Malaysia, Việt Nam, Indonesia, Philippines và Thái Lan, các doanh nghiệp chủ yếu ứng dụng AI trong lĩnh vực dịch vụ khách hàng, tiếp theo là lĩnh vực tiếp thị và quảng cáo (theo báo cáo của Lazada và Kantar). Việc ứng dụng AI mang lại nhiều lợi ích trong một khu vực có sự đa dạng về ngôn ngữ như Đông Nam Á: bên cạnh cá nhân hóa các nội dung tiếp thị, nó có thể dịch các nội dung quảng cáo sang nhiều ngôn ngữ khác nhau.

Chẳng hạn như trường hợp của Lita Global, một nền tảng mạng xã hội dành cho người chơi các trò chơi điện tử có trụ sở tại Indonesia, đã tích hợp các mô hình của OpenAI trong nhiều hoạt động, chẳng hạn như dịch thông báo sự kiện từ tiếng Anh sang các ngôn ngữ ở các quốc gia khác nhau trong khu vực Đông Nam Á để tiếp cận với nhiều người dùng hơn.

Việc ứng dụng AI giúp họ tăng hiệu suất, tiết kiệm thời gian và công sức. Nhờ đó, họ có thể tổ chức gần gấp đôi số sự kiện chơi trò chơi điện tử trực tuyến hằng tháng, giúp tăng doanh thu đáng kể, vì mỗi sự kiện có thể góp phần tăng doanh thu hằng tuần trung bình 20%.

Nắm bắt bài toán thực tế

Mọi người dễ bị cuốn vào làn sóng AI và tin rằng đây là giải pháp kỳ diệu cho mọi vấn đề. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu điều kỳ diệu thực sự không nằm ở bản thân công nghệ, mà nằm ở cách chúng ta lựa chọn sử dụng nó?

“Tinh thần khởi nghiệp thực sự phải bắt nguồn từ việc giải quyết các vấn đề thực tế của con người”, Kevin Leo ở Acceleventi, một vườn ươm khởi nghiệp tại Singapore, nhận xét. Trong một khu vực đa dạng và phức tạp như Đông Nam Á, những vấn đề này mang tính độc đáo và tính cá nhân sâu sắc. Bao gồm việc vận chuyển hàng hóa đến các hòn đảo xa xôi, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ ở các thị trường cạnh tranh vay vốn, hoặc xây dựng niềm tin trong những cộng đồng coi các mối quan hệ cá nhân là điều quan trọng nhất.

Với các doanh nhân trên khắp Jakarta, Manila và thành phố Hồ Chí Minh, việc kinh doanh không hề đơn giản. Họ phải tuân thủ các quy định phức tạp, cạnh tranh để giành giật nhân tài, và thường gặp khó khăn trong tiếp cận vốn và cơ sở hạ tầng. Những trở ngại này khiến AI trở nên đầy hứa hẹn.

Nếu được sử dụng đúng cách, AI có thể là một động lực mạnh mẽ cho những mục tiêu tốt đẹp, một công cụ cân bằng sân chơi. Chẳng hạn, một công ty khởi nghiệp ở vùng nông thôn Indonesia có thể sử dụng AI để dự đoán nhu cầu địa phương, cho phép họ quản lý hàng tồn kho với độ chính xác cao mà trước đây chỉ có các tập đoàn toàn cầu mới làm được.

Ngoài ra, một công ty khởi nghiệp về công nghệ tài chính ở Philippines có thể xây dựng một mô hình chấm điểm tín dụng sử dụng dữ liệu phi truyền thống để cung cấp các khoản vay cho hàng triệu người chưa bao giờ tiếp cận được ngân hàng. Hoặc một công ty khởi nghiệp về công nghệ y tế ở Việt Nam có thể sử dụng AI để phân tích nhanh chóng các kết quả chẩn đoán hình ảnh y tế, hỗ trợ các cơ sở y tế ở vùng sâu vùng xa vốn thiếu chuyên gia. “Trong các trường hợp trên, AI không phải là đối tượng chính, nó là động lực giúp các nhà khởi nghiệp tập trung vào những vấn đề cốt lõi - đó là hiểu rõ nhu cầu của khách hàng, xây dựng đội ngũ và tạo ra sự khác biệt thực sự”, Kevin Leo phân tích.

Việc ứng dụng AI mang lại những tiềm năng lớn, tuy nhiên, các doanh nghiệp phải cẩn trọng. Có một mối nguy thầm lặng trong cơn sốt AI hiện nay. Cụ thể, nhiều người coi bản thân AI là một giải pháp đổi mới sáng tạo, trong khi thực chất, nó chỉ là công cụ phục vụ quá trình [đổi mới sáng tạo] này.

Nếu một doanh nghiệp bắt đầu phát triển giải pháp công nghệ rồi mới tìm kiếm vấn đề thực tế, họ đang đi nhầm hướng. Họ có thể xây dựng một ứng dụng AI nhìn có vẻ hấp dẫn nhưng lại không thu hút được người dùng thực tế. Hoặc doanh nghiệp có thể sử dụng một mô hình AI toàn cầu và cố gắng áp dụng trong quy mô khu vực, quên rằng việc bản địa hóa một ứng dụng không chỉ dừng ở việc dịch sang ngôn ngữ của khu vực đó. Nó còn bao gồm việc nắm bắt văn hóa, hành vi ứng xử và các quy tắc bất thành văn của một cộng đồng. Việc ứng dụng AI nhưng bỏ quên các yếu tố này có thể dẫn đến nguy cơ thất bại.

Ngoài ra, các công ty khởi nghiệp trong khu vực Đông Nam Á cũng phải đối mặt với nhiều rào cản trong quá trình ứng dụng AI. Một trong số đó là khoảng trống nhân tài. Một nhà khởi nghiệp xuất sắc có thể đưa ra ý tưởng về một giải pháp AI tiềm năng, nhưng nếu không có các nhà khoa học dữ liệu và kỹ sư AI tại địa phương để xây dựng và duy trì, thì tất cả vẫn chỉ dừng ở ý tưởng. Theo một khảo sát gần đây, 61% lãnh đạo các doanh nghiệp Singapore cho biết họ gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân lực có kỹ năng chuyên môn phù hợp, trong khi 71% cho biết các chương trình đào tạo bên ngoài không đáp ứng được nhu cầu của họ.

Chi phí sử dụng cơ sở hạ tầng AI tiên tiến cũng có thể là một gánh nặng lớn đối với một công ty khởi nghiệp non trẻ đang cố gắng tiết kiệm. Một báo cáo từ Antler nhấn mạnh, mặc dù một số công ty khởi nghiệp giai đoạn đầu đã được cấp quyền truy cập vào hàng triệu đô la tín dụng điện toán đám mây, song đây vẫn là một rào cản đáng kể với hầu hết công ty khởi nghiệp trong khu vực Đông Nam Á.

Và có lẽ một điều quan trọng nhất là các mô hình AI mạnh cần một lượng lớn dữ liệu sạch, được chuẩn hóa. Đây là một bài toán khó ở khu vực Đông Nam Á - dữ liệu số nơi đây thường bị phân mảnh hoặc không đầy đủ. Một nghiên cứu của Kearney cho thấy hơn một nửa số doanh nghiệp ở Đông Nam Á cho biết cơ sở hạ tầng và chất lượng dữ liệu của họ không đáp ứng được nhu cầu, cản trở quá trình ứng dụng AI. Đây là một vấn đề nghiêm trọng: nếu không có dữ liệu phù hợp, ngay cả mô hình AI xuất sắc nhất cũng vô dụng.

Hơn nữa, khi mọi công ty đều sử dụng AI, khách hàng bắt đầu mất hứng thú. Khách hàng ngày càng nhận thức rõ hơn và hoài nghi về AI hơn bao giờ hết. Họ có thể cảm nhận được những nội dung rập khuôn hoặc vô hồn. Đây chính là nghịch lý của năm 2025: nội dung AI càng tràn ngập internet, tính xác thực càng trở nên giá trị.

Với các công ty khởi nghiệp ở Đông Nam Á - một khu vực có đặc trưng về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa và điều kiện của mỗi quốc gia - đây vừa là thách thức vừa là cơ hội. Họ không thể tìm kiếm sự đồng cảm văn hóa ở một mô hình AI được đào tạo chủ yếu dựa trên dữ liệu ở các quốc gia phương Tây.

Do vậy, một điều quan trọng với các doanh nghiệp trong khu vực hiện nay là tích hợp những hiểu biết của con người vào hệ thống AI. Họ cần xây dựng các mô hình tạo ra nội dung mang yếu tố con người, phản ánh trải nghiệm thực tế và gắn liền với bối cảnh cụ thể trong khu vực. Chỉ có những doanh nghiệp kết hợp được công nghệ với tính thực tế mới giành được niềm tin của người tiêu dùng. Ngoài ra, một yếu tố tạo nên sự khác biệt là tính minh bạch. Khách hàng muốn biết doanh nghiệp ứng dụng AI khi nào, và họ phản hồi tích cực khi doanh nghiệp thẳng thắn về điều đó.

Nhìn chung, câu hỏi thực sự đối với các doanh nghiệp Đông Nam Á không phải là “Chúng ta có thể sử dụng AI như thế nào”, mà là “Chúng ta có thể giải quyết những vấn đề gì của mọi người, và AI có thể giúp chúng ta làm tốt hơn như thế nào?” Thay vì áp lực chạy theo xu hướng toàn cầu, các doanh nghiệp trong khu vực nên tận dụng lợi thế lớn nhất của mình: hiểu biết sâu sắc, trực tiếp về cộng đồng của mình cũng như các nhu cầu của họ.

Tương lai của khởi nghiệp ở Đông Nam Á không phải là tạo ra một phiên bản địa phương của một công ty khởi nghiệp ở thung lũng Silicon và tích hợp thêm AI. Các doanh nghiệp nên tạo ra một giải pháp độc đáo, phù hợp và cần thiết cho khu vực. Những doanh nghiệp thành công nhất sẽ là những người nhìn nhận đúng bản chất của AI - là công cụ hỗ trợ mạnh mẽ, và những người thấu hiểu nhu cầu của con người để nhìn ra vấn đề cần giải quyết trong thực tế.

Nguồn: E27, CNBC

Bài đăng KH&PT số 1373 (số 49/2025)

Khoahocphattrien