Năng lượng tái tạo đã vượt qua than đá để trở thành nguồn cung cấp điện lớn nhất ở Ôxtrâylia

Ôxtrâylia, quốc gia giàu tài nguyên năng lượng mặt trời và gió, đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ trong lĩnh vực năng lượng. 

Vào ngày 22 tháng 10 năm 2025, Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu và Năng lượng Chris Bowen tuyên bố rằng năng lượng tái tạo đã vượt qua than đá để trở thành nguồn cung cấp điện lớn nhất quốc gia trong tháng trước, chiếm hơn 50% tổng sản lượng điện đưa vào lưới. Thành tựu này không chỉ đánh dấu mốc quan trọng trong chiến lược giảm phát thải carbon mà còn phản ánh hiệu quả của các chính sách đầu tư liên tục từ chính phủ, khuyến khích hộ gia đình và doanh nghiệp chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch. Với dự báo từ Cơ quan Điều phối Năng lượng Ôxtrâylia (AEMO), năng lượng tái tạo sẽ tiếp tục tăng trưởng, góp phần vào mục tiêu 82% điện từ nguồn sạch vào năm 2030 và net zero vào năm 2050. Sự kiện này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn củng cố vị thế của Ôxtrâylia như một nhà lãnh đạo toàn cầu trong chuyển đổi năng lượng xanh. 

Sự vượt trội của năng lượng tái tạo so với than đá là kết quả của sự gia tăng nhanh chóng trong sản xuất từ các nguồn như mặt trời, gió và thủy điện. Theo AEMO, trong quý 1 năm 2025, năng lượng tái tạo chiếm 43% tổng sản lượng điện trong Thị trường Điện Quốc gia (NEM), với mặt trời quy mô lớn tăng 10%, mặt trời mái nhà tăng 16%, gió tăng 18% và pin lưu trữ tăng vọt 86%. Đến tháng 9 năm 2025, nguồn sạch đã vượt mốc 50%, đánh bại than đá – nguồn truyền thống chiếm ưu thế hàng thập kỷ. Trên toàn cầu, xu hướng tương tự cũng xảy ra khi năng lượng tái tạo vượt than trong nửa đầu năm 2025, theo báo cáo của Ember. Ở Ôxtrâylia, sự chuyển dịch này giúp giảm cường độ phát thải xuống mức thấp kỷ lục quý 1, thấp hơn 5.7% so với cùng kỳ năm trước.

Điện mặt trời mái nhà đóng vai trò then chốt, với hơn 4 triệu hộ gia đình lắp đặt, đạt tổng công suất 26.8 GW vào tháng 6 năm 2025. AEMO dự báo sản xuất từ nguồn này sẽ giảm nhu cầu điện lưới 49 TWh vào năm 2034-35, chiếm 56% công suất phân tán vào năm 2050. Trong năm 2025, Ôxtrâylia sản xuất khoảng 3.2 GW năng lượng tái tạo mới, trong đó mái nhà đóng góp 1.9 GW. Dự kiến năm 2026, con số này lên 4 GW, nhờ giá công nghệ giảm và các ưu đãi từ chính phủ. Hơn nữa, sự bùng nổ pin lưu trữ gia đình – với 85.000 đơn vị bán ra trong nửa đầu năm 2025, tăng 191% – đang đẩy mạnh tích hợp. Chỉ trong 3 tháng qua, thêm 95.000 hộ gia đình lắp pin, lưu trữ gần 2 GWh, tương đương khoảng 1.000 hộ mỗi ngày tham gia. Những tiến bộ này không chỉ giảm hóa đơn điện mà còn tăng cường độ ổn định lưới, nơi mái nhà từng cung cấp 55% nhu cầu NEM trong một số thời điểm cao điểm.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng đặt ra thách thức cho hạ tầng. Bộ trưởng Bowen nhấn mạnh rằng năng lượng tái tạo đã "sử dụng gần hết" hệ thống phân phối hiện tại, đòi hỏi hiện đại hóa để mọi người dân đều có thể tham gia. AEMO báo cáo đường ống dự án mới vượt 51 GW vào quý 1 năm 2025, tăng 37% so với năm trước, nhưng tích hợp gặp khó khăn do chi phí truyền tải tăng gấp đôi và trì hoãn quy hoạch. Để giải quyết, chính phủ đã thành lập Quỹ Net Zero trị giá 5 tỷ AUD, do Quỹ Tái thiết Quốc gia (NRF) quản lý, hỗ trợ khử carbon công nghiệp, nâng cao hiệu quả năng lượng, sản xuất tái tạo và công nghệ phát thải thấp. Tư vấn với ngành công nghiệp bắt đầu ngay để phối hợp với các chương trình khác, đảm bảo đầu tư quy mô lớn và giữ việc làm ở khu vực carbon cao.

Song song đó, chính phủ cấp thêm 4 tỷ AUD cho Tập đoàn Tài chính Năng lượng Sạch (CEFC) – "ngân hàng xanh" lớn nhất thế giới với hơn 33 tỷ AUD vốn. CEFC đã cam kết kỷ lục 4.7 tỷ AUD đầu tư mới trong năm tài chính 2024-25, mở khóa 25.7 tỷ AUD giao dịch tổng thể, tập trung vào lưới điện, năng lượng tái tạo, nhà ở bền vững và công nghệ khí hậu. Các khoản đầu tư này dự kiến thu hút 6 tỷ AUD tư nhân, tạo việc làm và tiết kiệm phát thải hơn 160 triệu tấn CO2. Các chương trình như Capacity Investment Scheme (CIS) mở rộng 25%, tài trợ 40 GW solar, gió và lưu trữ vào cuối thập kỷ, cùng Rewiring the Nation 20 tỷ AUD để nâng cấp lưới, là trụ cột. Những sáng kiến này không chỉ đẩy nhanh loại bỏ than – dự kiến hoàn tất trước 2040 – mà còn đảm bảo chuyển đổi công bằng, với Safeguard Mechanism yêu cầu giảm 4.9% cường độ phát thải hàng năm đến 2030 cho 200 cơ sở lớn.

Sự thống trị của năng lượng tái tạo ở Ôxtrâylia không chỉ là thành tựu kỹ thuật mà còn là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược, biến thách thức khí hậu thành cơ hội kinh tế. Với các quỹ đầu tư khổng lồ và sự tham gia rộng rãi từ cộng đồng, quốc gia này đang trên đà đạt 90% điện sạch vào 2035 để phù hợp mục tiêu giảm phát thải 62-70%. Dù đối mặt trì hoãn hạ tầng và phản đối từ phe bảo thủ, nỗ lực của Bộ trưởng Bowen và chính phủ Labor đang định hình tương lai bền vững, giảm hóa đơn điện hộ gia đình một nửa vào 2050 và tạo việc làm xanh. Ôxtrâylia không chỉ dẫn dắt khu vực mà còn truyền cảm hứng toàn cầu, chứng minh rằng chuyển đổi năng lượng là khả thi và lợi nhuận.

Vnexpress